Category: ગુજરાતી કવિતા

તરસ્યા હરણરૂપે – ગની દહીંવાલા

તરસ્યા હરણરૂપે

તમે હાજર હતાં એકાંતમાં વાતાવરણરૂપે,
સુખદ શ્વાસો સમય દેતો હતો એકેક ક્ષણરૂપે.

રૂદનનું બે ઘડી આતિથ્ય સ્વીકાર્યું છે આનંદે,
નિમંત્રણ છે તમોને પણ, પધારો સંસ્મરણ રૂપે.

દિવસ ધોળા કરે છે યાદ જ્યારે શ્યામ રજનીને,
તો એ આવી રહે છે મારા મનની મૂંઝવણરૂપે.

વલખતા વિશ્વના વલખાટનું હું મધ્યબિંદુ છું,
પડ્યો છું એના હૈયામાં વહેતા કોઈ વ્રણ રૂપે.

મૂકી છે દોટ બન્નેએ, હવે જે થાય તે સાચું,
જમાને ઝાંઝવારૂપે, અમે તરસ્યા હરણરૂપે.

અમે પણ કંઈ હકીકતરૂપ વાંચી છે વસંતોને,
દીઠાં છે ઓસબિંદુ પાન ઉપર અવતરણરૂપે.

‘ગની’ આ ગૂંગળામણ છે કોઈ મૂગાની વાચાસમ,
પ્રગટશે કોઈ દિવસ, કોઈમાં પણ કોઈ પણ રૂપે.
– ગની દહીંવાલા
સુખનવર શ્રેણી
સંપાદન: ચિનુ મોદી,કૈલાસ પંડિત.

હું – ગની દહીંવાલા

હું

રસ્તામાં નિજના ભારથી ભાંગી પડેલ હું,
મારી જ આસપાસમાં ટોળે વળેલ હું.

કંઈ ઠાવકાં ઠરેલ શો સાબિત થયેલ હું,
પાંપણ ઉપરથી આંખમાં પાછો ફરેલ હું.

જીવન ભર્યું ભર્યું અને ભયથી ભરેલ હું,
લાખેણી લાગણીની લગોલગ ઊભેલ હું.

વાતાવરણના મોભથી નેવાં વહી રહ્યાં,
ભીના સમયના આંગણે પલળી ગયેલ હું.

નીકળી હતી ચમનથી નનામી વસંતની,
સાથે થયો’તો નિજને ઉપાડી ઊભેલ હું.

વાણી વિના વિષાદને વાચા અપાવવી,
મોઢે નિરાંતે આવીને બેસી ગયેલ હું.

ઊકલી જશે દુઃખોની સમસ્યા બધી ‘ગની’,
તો ક્યાં જઈશ શેષ રૂપે રહી ગયેલ હું?

ગની દહીંવાલા
સુખનવર શ્રેણી
સંપાદન : ચિનુ મોદી, કૈલાસ પંડિત

Gani Dahiwala_thumb

ગઝલ ગુચ્છ – 8 રાજેશ વ્યાસ ‘મિસ્કીન’

ગઝલ ગુચ્છ – 8

એ ભલે લાગે છે અક્ષર મોકલું છું,
ઘૂઘવ્યા ભીતર એ સાગર મોકલું છું.

તું સ્વયમ્ ઝળહળ છે જાણું છું છતાંયે
કોડિયું મારું આ થરથર મોકલું છું.

થઈ ગયું મોડું પડ્યું જન્મોનું છેટું,
તો ય લાગે છે સમયસર મોકલું છું.

હાંસિયામાં ક્યાં લગી ઊભું રહે એ,
તેં કદી દોર્યું ‘તું એ ઘર મોકલું છું.

નામ, જાતિ, ધર્મ તો આ દેહને છે,
છે બધાથી પર એ ભીતર મોકલું છું.

તેં સતત ઝંખ્યો ને હું ઊજવી શક્યો ના,
એ જ હા, હા એ જ અવસર મોકલું છું.
રાજેશ વ્યાસ ‘મિસ્કીન’
(કોઈ તારું નથી માંથી)

mqdefault

ગઝલ – રમેશ પારેખ

કેટલાક મારા પ્રિય અશઆર

એક વરસાદનું ટીપું અમે છબીમાં મઢ્યું,
ત્યારથી ભેજભર્યા ઓરડા કોરા ન થયા.
.. .. .. ..
હા, કાલે ઊંઘમાં પલળી ગયાં તાં સપનાંઓ,
જુઓને, સૂકવ્યાં છે આજ અહીં અગાસીએ.
. . . . . .
મને ખબર છે ભરી તી મેં પેનમાં શાહી,
લખું તો કાગળો ઉપર સમુદ્ર વહી આવ્યો.
.. .. .. ..
આ મારો હાથ પઢે કોરા કાગળોમાં નમાઝ,
કલમઘસુને હવે ખ્યાલ ખુદાનો આવ્યો.
. . . . .
અને એ ઘટનામાં આકાશ સંડોવાય સતત,
સાવ ફાટેલ છે મારી પતંગ યાદ આવે.
… … …
આ મારા હાથ હાથ નહીં વાદળું જો હોત,
તો આંગળીની ધારે હું વરસી શકત બધું.
. . . . .
છે, પથ્થરોથી સખત છે આ શાહીનું ટીપું,
પીડાની મૂર્તિઓ કંડારવી ક્યાં સહેલી છે?
– – – – –
લખ્યો છે મારી હયાતીનો એક દસ્તાવેજ,
બંધ પરબીડિયું છું હું છતાં ટપાલ નથી.
.. .. .. ..
ક્ષણોને સાટવું, સૂંઘું ને મુક્ત છોડી દઉં,
હું તો પારેખ છું પારેખ, કોટવાલ નથી

……. …….. …….. ….

માગ માગ

ગુલાલ માગ, ગરલ માગ, કે ગમે તે માગ,
પરંતુ હે રમેશ, આ સમય કહે તે માગ.

આ તારા શ્વાસ મસાલોભરેલું પંખી છે,
કોઈ મ્યુિઝયમમાં હવે એને ગોઠવે તે માગ.

જડે એ ઘટનામાં ગર્ભિત હો એનું ખોવાનું,
તો હાથ વ્યર્થ ધૂળધૂળ ના રમે તે માગ.

રાતના છાંયામાં ઢંકાઈ જાય છે મૃગજળ,
હે આંખ, જા અને સવાર ના પડે તે માગ.

ઊડે પતંગિયું તે પણ ગણાતું અફવામાં,
આ સગ્ગી આંખ તો આંખોવગી રહે તે માગ.

સૂર્ય ઘરમાં ઉગાડવાની જીદ છોડી દે.
આ ઠરતા કોડિયા પાસેથી જે મળે તે માગ.

એક ઘડિયાળ ધબકતી રહે છે ઘટનામાં,
કદીક તારું ધબકવું તને મળે તે માગ.

માગવા પર તો પ્રતિબંધ નથી, માગી જો,
કદીક લોહીની દીવાલો ફરફરે તે માગ.

છે શ્વાસ ટેવ, નજર ટેવ, ટેવ છે સગપણ,
હવે રમેશ, બીજી ટેવ ના પડે તે માગ.

– રમેશ પારેખ ( 3/12/76, 4/12/76, 5/12/76, 9/12/76)
રમેશ પારેખની શ્રેષ્ઠ ગઝલોમાંથી
સંપાદક:રાજેશ વ્યાસ ‘મિસ્કીન’

 

Ramesh Parekh

મહાકવિ કાલિદાસકૃત મેઘદૂત

મહાકવિ કાલિદાસકૃત મેઘદૂત

પૂર્વમેઘ

કોઈ યક્ષે ફરજચૂકથી, વર્ષના સ્વામીશાપે,
પામી તેજોહીન સ્થિતિ અને પ્રેમિકાનો વિયોગ,
સીતાસ્નાને પુનિત નીરને તીર રામાદ્રિ મધ્યે,
છાયા દેતાં તરુવરવીંટ્યા આશ્રમે વાસ કીધો.1

એ રામાદ્રિ શિખર પર તે કામીએ કૈંક માસ
ગાળ્યા સોનાવલય વિખૂટા ક્ષીણ ને રિક્ત હાથે;
ત્યાં આષાઢે પ્રથમ દિવસે શૃંગછાયો સુરમ્ય,
માથું ખોસી ગિરિ શું રમતા હાથી શો મેઘ દીઠો.2

કૌતુકોના જનક પ્રતિ એ દાસ યક્ષેશ કેરો,
કોરી ખાતા ઉરદહનના ચિંતને લીન ઊભો,
મેઘાલોકે સુખી પણ બને ચિત્તથી જ્યાં અજંપ
ત્યાં આશ્લેષે અધીર વિરહીની વ્યથા પૂછવી શી?3

સામે જોઈ ઘન નભમહીં, સ્વપ્રિયા જીવિતાર્થે,
તેની સાથે નિજકુશળનાં વેણ પ્હોંચાડવાને,
યક્ષે ખીલ્યાં ગિરિકુસુમનો અર્ધ્ય તેને સમર્પી,
હોંશે પ્રીતિસભર વચને અર્પિયો આવકાર.4

ધૂમ, જ્યોતિ, જળ, પવનનો યોગ એ મેઘ ક્યાં? ને
ક્યાં સંદેશા કરણક્ષમ સૌ પ્રાણીથી લૈ જવાતા?
ઉત્કંઠામાં વીસરી સઘળું યાચતો યક્ષ એને!
કામીઓને જીવઅજીવના ભેદ લેશે ન સૂઝે.5

જન્મ્યો વંશે જગવિદિત તું પુષ્કરાવર્તકોના,
જાણું તારાં રૂપની રમણા ઈન્દ્રના કારભારી!
તેથી યાચું વિધિવશ તને હું પ્રિયાનો વિયોગી,
હીણે વાંછ્યાં સુફળથી ભલું નિષ્ફલા શ્રેષ્ઠયાચ્યું.6

સંતપ્તોનું શરણ તું જ છે ઓ પયોદ! પ્રિયાને,
સંદેશો આ ધનપતિતણા ક્રોધના ભોગીનો તું
લૈ જાજે, ત્યાં નગરી અલકા યક્ષરાજોની, જેના
મ્હેલો ધોયા ગિરિશિખરના શંભુની ચંદ્રિકાથી. 7

તું બેઠેલો પવન વહને, પંથી કેરી પ્રિયાઓ
જોશે આશાસભર નયનથી, કેશ છુટ્ટા સમારી;
પામી તુંને વિરહવિધુરા પ્રેમિકાને ભૂલે શે?
ના કોઈને મુજ સમ હશે આવી લાચાર વૃત્તિ. 8

ધીમા ધીમા અનુકૂળ યથા વાયુ વાશે તને ત્યાં,
ડાબી પાંખે મધુર કૂજનો પ્રેરશે ચાતકોનાં,
ગર્ભાધાન ક્ષણની સ્મૃિતથી, નેત્રરૂડા તને ઓ!
હારેહારો ગગનપથમાં સેવી રે’શે બલાકા. 9

ત્યાં તું જોશે દિવસ ગણતી તત્પરા એક નારી,
નિશ્ચે પામી સરલ ગતિને; તારી એ બંધુપત્ની.
આશાબંધો ફૂલ સમ કંઈ કેટલી નારીઓનાં
સંભાળી લે, પ્રણયી હ્રદયો, તૂટી જાતાં વિયોગે. 10
– અનુવાદક જયન્ત પંડ્યા

Meghdoot by Shri Ramgopal Vijayvargiya
Meghdoot : A painting by Shri Ramgopal Vijayvargiya

અભ્યાસ જાગ્યા પછી ભમવું નહીં – ગંગાસતી

અભ્યાસ જાગ્યા પછી બહુ ભમવું નહીં
ને ન રહેવું ભેદવાદીની સાથ રે
કાયમ રહેવું એકાંતમાં
ને માથે સદગુરુજીનો હાથ રે … અભ્યાસ જાગ્યા પછી

તીરથ વ્રત પછી કરવા નહીં
ને ન કરવા સદગુરુના કરમ રે,
એવી રે ખટપટ છોડી દેવી
જ્યારે જણાય માંહ્યલાનો મરમ … અભ્યાસ જાગ્યા પછી

હરિમય જ્યારે આ જગતને જાણ્યું
ત્યારે પ્રપંચથી રહેવું દુર રે,
મોહ સઘળો પછી છોડી દેવો
ને હરિને ભાળવા ભરપૂર રે … અભ્યાસ જાગ્યા પછી

મંડપ ને મેળા પછી કરવા નહીં
એ છે અધૂરિયાનાં કામ રે,
ગંગા સતી એમ બોલિયા પાનબાઈ
ભાળવા હોય પરિપૂર્ણ રામ રે …. અભ્યાસ જાગ્યા પછી
– ગંગાસતી ( ગંગાબાઇ ફહળુભા ગોહિલ 1846-1894 )

source: kavitakosh.org

ગઝલ – ભગવતીકુમાર શર્મા

અમે આંધી વચ્ચે તણખલાંના માણસ;
પીળા શ્વાસની તુચ્છ ઘટનાના માણસ.

ફટાણાંના માણસ, મરશિયાંના માણસ;
અમે વારસાગત સમસ્યાના માણસ.

‘કદી’ થી ‘સદી’ ની અનિદ્રાના માણસ;
પ્રભાતોની શાશ્વત પ્રતિક્ષાના માણસ.

અમે અમને મળવાને ઝૂરતા જ રહીએ;
સડકવન્ત ઝિલાતા ટોળાના માણસ.

શિખર? ખીણ? ધુમ્મસ? સૂરજ? કે કશું નૈં?
‘ટુ બી – નૉટ ટુ બી’ ની ‘હા-ના’ ના માણસ.

ભરત કોઈ ગૂંથતું રહે મોરલાનું;
અમે ટચ્ચ ટૂંપાતા ટહુકાના માણસ.

મળી આજીવન કેદ ધ્રુવના પ્રદેશે,
હતા આપણે મૂળ તડકાના માણસ.

ભગવતીકુમાર શર્મા
‘અમર ગઝલો’ માંથી

ind1112b
Prime Minister Atal Behari Vajpayee presenting “Paanchjanya Nachiketa Award” to veteran journalist Bhagwati Kumar Sharma for his contribution in the field of journalism, at a function in New Delhi (2000) from ‘The Tribune’

गांधीवादी सिद्धान्तों को जीवन में उतारने वाले गुजराती के यशस्वी पत्रकार श्री भगवती कुमार शर्मा का लेखन उनकी सत्यनिष्ठ, राष्ट्रवादी निर्भीक एवं निष्पक्ष अभिव्यक्ति का प्रमाण है।प्रधानमंत्री श्री अटल बिहारी वाजपेयी से नचिकेता सम्मान ग्रहण करते हुए श्री भगवती कुमार शर्मा

Happy Mother’s day!

મા, તારી સ્મૃતિ 

દુનિયા માટે 

અહીં-ત્યાં પાડેલા ફોટા 

આ-તે પ્રસંગ ના ફોટા 

પણ મારા માટે 

હૈયામાં એક હુંફાળો ખૂણો 

માથા પર ફરતા હાથનો સુંવાળો સ્પર્શ 

આંખના ખૂણે કદી ના સૂકાતું 

ભીનું સરોવર

પીઠ પર ફરેલા નરમ હાથની રાહત 

ખોળાની, પાલવની 

ક્યાંય ન મળે એવી

મીઠી સુગંધ 

તારી વાત્સલ્યથી છલકાતી આંખો ના

ઝળહળતા દીવા 

તારી જીવન ને સતત 

ઘડતી વાતો

અને એવું બધું 

અનેક અગણિત 

કેમ કરી ફોટા માં સમાવું??

હેપ્પી મધર્સ ડે, મા!

મારામાં થોડી ખુદને

રોપી જવા માટે. 

– નેહલ

​મારી કવિતા ના વાચકને…

મારી કવિતા ના વાચકને…

હું વાવું

મારી ક્ષણ ક્ષણ

આ કવિતામાં

ફૂટે કૂંપળ

પળ પળ ની

શબ્દે  શબ્દે

આવ, તું

આ કવિતામાં

વાવી દે

તારી થોડી ક્ષણો પણ

બને ઘેઘૂર  વૄક્ષ સમયનું

શબ્દો ના ડાળ-પાંદડાની

છાયામાં

બેસીએ

હું અને તું.

નેહલ

silhouette-of-two-people-on-a-tree_1232-301

Do you hear it? – Kisan Sosa

Do you hear it?

In a drop, the rain sings in chorus, do you hear it?
In the seed, lush green crop waves, do you hear it?
On the open road ants have come out in a row
Listening to the footfall , the walls are fissured, do you hear it?
In a busy workshop in the night a new sun is shaped,
The blows of the hammer echo in all directions, do you hear it?
A tent of a new sky is being formed
In the land new nails are being hammered, do you hear it?
The wall of ice will turn into a puddle and will evaporate
With a spark of light, the sun blasts, do you hear it?
Look, on the back of the time the sweat erupts
The mountain of the sparks is ceaselessly being dug, do you hear it?
Now the real flowers will blossom in all directions
Every branch screams with pain, do you hear it?
Like the waves of the sea, the words of a poet,
Every moment strike with rocks of time, do you hear it?

Kisan Sosa
(From Anauras Surya)

The Poet
Kisan Sosa
Kisan Sosa, born 4 April, 1939, is a retired Municipal corporation employee. He is a leading Gujarati poet. His collections of poetry are Anast Surya (1985), Anauras Surya (1981) and Surya Jem Dubi Gayun Harmonium (1992).His ghazals are an important contribution to dalit poetry as he initiated dalit themes in them for the first time.
source : Gujarati Dalit Literature Blog by Ganpat Vankar